یران خودرو شرکت خودروسازی ایرانی است که در سال ۱۳۴۱ توسط برادران خیامی با سرمایهٔ مالیِ ۱۰۰ میلیون ریال بنیان‌گذاری شد. این شرکت که قبلاً ایران ناسیونال نام داشت، در خارج از ایران با نام تجاری ایکو (IKCO) شناخته می‌شود.

این شرکت مهم‌ترین شرکت خودروسازی ایرانی است، که انواع خودروهای سبک و سنگین را با همکاری شرکای خارجی یا به‌تنهایی مونتاژ می‌کند. ایران خودرو سالانه حدود ۶۰۰ هزار دستگاه خودرو تولید می‌کند

شرکت ایران خودرو(سهامی عام) در مردادماه سال ۱۳۴۱ با سرمایه ۱۰۰ میلیون ریال تأسیس و در شهریورماه همان سال تحت شمارهٔ ثبت ۸۳۵۲ و شناسه ملی ۱۰۱۰۰۳۶۰۷۹۴ در اداره ثبت شرکت‌های تهران به ثبت رسید. تولید اولیه شرکت، اتوبوس‌های معروف به «LP» بود که شاسی آن از آلمان وارد می‌شد و با نصب اتاق بر روی آن در کارخانه شمالی فعلی شرکت ایران خودرو مونتاژ می‌گردید. در ادامه، شرح مختصری از رویدادها و دستاوردهای شرکت ایران خودرو از سال ۱۳۴۵ تاکنون ارائه می‌گردد:

در سال ۱۳۴۵ قراردادی با شرکت روتس انگلیس به منظور تولید پیکان، منعقد گردید که یک سال بعد در ۲۴ اردیبهشت ۱۳۴۶ کارخانه خودروسازی به نام «ایران ناسیونال» با سرمایه حدود ۴۰۰ میلیون ریال تأسیس گردید که شامل زمین، اعتبار بانکی، ماشین آلات نو و کهنه، که قادر به مونتاژ روزانه ۱۰ دستگاه سواری و ۷ دستگاه اتوبوس و کامیون بود.

از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ پیکان در مدل‌های مختلف کار، لوکس، جوانان، استیشن و وانت و اتوبوس در مدل‌های اتوبوس ۳۰۲ شهری، بیابانی و سوپرلوکس و مینی‌بوس و آمبولانس تولید می‌گردید. افزایش تولید از سال ۱۳۴۶ شروع و سرانجام در سال ۱۳۵۶ حدود ۹۸۰۰۰ دستگاه پیکان تولید گردید.

در سال ۱۳۵۲ هدف و سیاست اصلی شرکت بر مبنای تولید داخلی قطعات و خودکفائی مطرح گردید، که در این راستا شرکت‌های بلبرینگ، پیستون و ایدم تبریز و شرکت رضای مشهد و ریخته‌گری تأسیس شد.

در سال ۱۳۵۳ با افزایش قیمت نفت و درآمدهای ارزی، شرکت ایران ناسیونال به منظور حفظ بازار تصمیم به تولید پژو گرفت و سهام شرکت نیز در همین سال وارد بورس گردید و حدود ۴۵ درصد از سهام شرکت به عموم واگذار گردید.

در اواخر سال ۱۳۵۶ و اوایل سال ۱۳۵۷ با توجه به اینکه پیکان قدیمی شده بود، تعویض آن در دستور کار قرار گرفت و بر همین اساس به منظور تولید خودروی جدیدتری با پژو فرانسه مذاکراتی انجام گرفت که در نهایت منجر به عقد قرارداد تولید پژو ۳۰۵ شد. اما قبل از انجام کار و هم‌زمان با وقوع انقلاب اسلامی تمامی صنایع، ملی و در اختیار دولت قرار گرفت. با وقوع انقلاب اسلامی به موجب بند الف قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران مصوب ۱۶-۴-۱۳۵۸ شورای انقلاب اسلامی، شرکت ایران ناسیونال به اعتبار نوع صنعت، زیر مجموعه سازمان صنایع ملی با مدیریت وزارت صنایع قرار گرفت و ملی اعلام گردید. این دوره هم‌زمان با شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود که از مهم‌ترین مسائل این دوره وجود مشکلات ارزی و اقتصادی از جمله نبود واردات، دشواری تهیه مواد اولیه از خارج، ضعف کیفیت و تحویل به موقع و فرسودگی دستگاه‌ها در ایران خودرو بود که تا سال ۱۳۶۱ همچنان ادامه داشت.

سال ۱۳۶۲ یکی از سال‌های کم مسئله و پررونق تولید است که علت آن، وضعیت مناسب ارزی و استراتژی وزارتخانه بود و در واقع این رشد در سایر صنایع به چشم می‌خورد.

سال ۱۳۶۴ با کاهش درآمدهای ارزی نشانه‌های بحران صنعتی، اقتصادی و تولیدی آغاز گردید تا آنجا که در سال ۱۳۶۵ کارخانه در آستانه تعطیلی قرار گرفت.

در سال ۱۳۶۷ با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل مسئله تعیین خودروی سواری با هماهنگی کامل سازمان و وزارتخانه مطرح و قرارداد ساخت پژو ۴۰۵ در مدت ۳ سال، منعقد گردید.

در سال ۱۳۶۸ هم‌زمان با تأکید دولت بر تولید خودروهایی که کاربری عمومی داشته باشد، دو تحول بزرگ روی داد. اولین تحول تبدیل سالن پژو به سالن اتوبوس بود که این سالن در دو شیفت، سالانه ۶۰۰۰ دستگاه اتوبوس تولید می‌کرد. تحول دوم، هم‌زمان با توقف تولید پیکان و تعطیل شدن کارخانه تالبوت و نداشتن نیروی محرکه و اعلام آمادگی پژو برای عقد قرارداد با شرکت ایران خودرو بود که شرکت، ناگزیر تصمیم به نصب موتور ۵۰۴ بر روی پیکان گرفت و پیکان به «پیکاژو» و سپس به «پیکان۱۸۰۰» تغییر نام داد.

از مهم‌ترین تحولات سال ۱۳۷۰ می‌توان به تولید مجدد پیکان و تأسیس شرکت ساپکو اشاره نمود.

در سال ۱۳۷۳ از بزرگ‌ترین تحولات ابتدا تدوین برنامه هفت ساله شرکت و سپس افزایش تیراژ تولید بیش از ۳۰۰ هزار دستگاه در سال را می‌توان ذکر کرد. از جمله اهداف استراتژیک در برنامه ۷ ساله موضوع کیفیت و بهبود مستمر بود که در راستای آن اجرای پروژه استقرار استاندارد ایزو۹۰۰۰ و بهره‌مندی از نظام تضمین کیفیت در نظر گرفته شد و تا پایان سال ۱۳۷۷ بسیاری از واحدهای تولیدی گواهینامه ایزو۹۰۰۲ کردند. از دیگر اهداف افزایش کمی و کیفی تعداد قطعات ساخت داخل خودروهای تولیدی بود که با تشکیل شرکت ساپکو این مهم تحقق یافت. تحول بزرگ دیگر ایجاد مرکز تحقیقات ایران خودرو با سرمایه‌گذاری بالا بود که منجر به طراحی محصول سمند گردید.

در سال ۱۳۸۱ با تدوین برنامه ۱۰ ساله، برنامه شرکت بر دستیابی به جایگاه یک شرکت تراز جهانی و حرکت به سوی جهانی شدن قرار گرفت و در این راستا از جمله اهداف استراتژیک در برنامه ۱۰ ساله، افزایش کیفیت، تنوع محصولات به ویژه سمند، جمع‌آوری پیکان، حفظ قیمت، رقابت‌پذیری و دریافت تکنولوژی نوین از خودرو سازان جهان اعلام گردید. البته باید به این نکته هم توجه کرد که توقف خط تولید پیکان که در آن زمان به عنوان یکی از پرفروش‌ترین خودروهای ایران خودرو بود باعث کاهش بازار این شرکت شد. از دیگر اهداف بزرگ ایران خودرو که به‌طور جدی دنبال شده می‌توان کاهش هزینه و حضور در صحنه بازار داخلی و توسعه صادرات به کشورهای مختلف را نام برد. همچنین تولید انبوه خودرو سمند به عنوان خودرو ملی در سال ۱۳۸۱ آغاز گردید.

در سال ۱۳۸۲ پروژه‌های پارس، سمند X7 و پژو ۲۰۶ آغاز گردید.

در سال ۱۳۸۳ سازمان در راستای ارتقای بهره‌وری و امکان بهتر برنامه‌ریزی و کنترل فعالی تهای خود اقدام به استفاده از نظام برنامه‌ریزی یکپارچه منابع از شرکت SAP نمود. در این سال پروژه‌های پژو پارس ELX و سمند LX به بهره‌برداری رسید.

در سال ۱۳۸۴ خروج پیکان از سبد تولید محصولات شرکت ایران خودرو به عنوان گامی در جهت ارتقای سطح تکنولوژی در داخل سازمان و حرکتی بسوی ارتقای رضایت مشتریان انجام شد و محصولات ۲۰۶SD، روا با موتور بهینه OHV و سمند سریر تولید گردید. در این سال موتور ملی پایه گاز سوز طراحی شد و ایران خودرو به بازارهای جهانی وارد گردید.

در سال ۱۳۸۵ خط تولید موتور ملی با حضور رئیس‌جمهور راه اندازی شد و پروژه‌های تولید سمند آذربایجان، بلاروس و سوریه به بهره‌برداری رسید. به علاوه، در این سال محصول تندر۹۰ نیز با همکاری شرکت رنو به سبد محصولات شرکت افزوده شد و باعث گردید انحصار همکاری‌های بین‌المللی ایران خودرو از شرکت پژو خارج گردد. پروژه تولید سمند در ونزوئلا در این سال نیز آغاز گردید. در سال ۸۶ ایران خودرو موفق به کسب تندیس بلورین در جایزه ملی کیفیت (EFQM) گردید. خطوط تولید در سایت‌های تبریز، سنگال و مصر راه اندازی و محصول جدید سمند سورن به بازار عرضه شد.

در سال ۸۷ دومین خودرو ملی ایران خودرو با نام رانا طراحی گردید. در این سال ایران خودرو به عنوان صادرکننده نمونه کشور، جایزه ملی صادرات را کسب نمود. همچنین موفق به دریافت تندیس بلورین واحد برتر تحقیق و توسعه کشور گردید.

در سال۱۳۸۸، ایران خودرو نقش چشمگیری در افزایش تولید خودرو در کل کشور ایفا نمود و با تمرکز بر صادرات برند ملی، موفق به رشد ۴۰ درصدی صادرات خودرو ساخته‌شده از شبکه ایران خودرو گردید. در این سال اولین خودرو مجهز به فناوری نانو نیز توسط ایران خودرو طراحی و نمونه‌سازی گردید.

در سال ۱۳۸۹ رکورد تولید ۷۵۵٫۵۵۵ دستگاه خودرو سبک برای اولین بار در تاریخ منطقه ثبت گردید و نزدیک به نیمی از سهم تولید خودرو سبک کشور در اختیار ایران خودرو قرار گرفت. همچنین بنا بر اعلام سازمان مدیریت صنعتی در همایش معرفی شرکت‌های برتر ایران، شرکت ایران خودرو به عنوان «برترین شرکت ایرانی» در شاخص‌های ذیل معرفی شد:

• کسب رتبه نخست در شاخص فروش
• کسب رتبه نخست در شاخص اشتغال‌زایی
• کسب رتبه دوم در شاخص سودآوری
• برترین گروه صنعتی در میان گروه‌های خودروسازی کشور
• برگزیده شرکت‌های پیشرو در سراسر کشور

همچنین رشد حدود دو برابری ارزش سهام شرکت، بهبود ۴۰ درصدی شاخص‌های کیفی ایدرو برای محصولات ایران خودرو، مدیریت نقدینگی و تأمین منابع مورد نیاز زنجیره تولید و بهینه شدن مطالبات ساپکو را می‌توان برخی از اهم دستاوردها و موفقیت‌های ایران خودرو در سال ۱۳۸۹ دانست. کاهش قیمت ۲ تا ۵درصدی در ۶۵ محصول مختلف تولیدی، هم‌زمان با آغاز فاز اجرایی طرح هدفمندی یارانه‌ها از دیگر موارد شایان توجه در این سال است. بازنگری و احیاء مجدد صادرات بر مبنای نظر رهبری و دستیابی به صادرات ۴۰ هزار دستگاهی در سال ۱۳۸۹ با تمرکز بر نشان ملی و بازارهای کشورهای اسلامی منطقه و صادرات از شبکه ایران خودرو در دستور کار این شرکت قرار گرفت که در نتیجه آن نزدیک به ۳۰ درصد از تولیدات خودرو ملی در سال ۱۳۸۹ صادر گردید و منجر به افزایش چشمگیر سهم برند ملی شده‌است.

شعب ایران خودرو

ایران خودرو خراسانویرایش

شرکت ایران خودرو خراسان (سهامی خاص) اولین و بزرگ‌ترین مجموعه خودروسازی پس از انقلاب است که به دست متخصصان گروه صنعتی ایران خودرو ساخته شده و بیش از ۸۰ درصد ماشین‌آلات و تجهیزات آن ساخت صنعتگران ایرانی است. این شرکت در تاریخ پنجم دی ماه ۷۹ تأسیس و در مورخه ششم دی ماه ۷۹ در اداره ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی مشهد با هدف استفاده از پتانسیل‌های اقتصادی و صنعتی منطقه شرق کشور در زمینه صنعت خودرو در مساحتی به وسعت ۷۶۰ هکتار در کیلومتر ۵۵ جاده مشهد- نیشابور و در مجاورت شهر جدید بینالود و در شهرک صنعتی بینالود به منظور تولید انواع خودرو سواری و تجاری نظیر سدان، suv، ون، وانت وکامیونت به ثبت رسیده و براساس پروانه بهره‌برداری شماره ۱۲۲۷۰ تاریخ پنجم خرداد ماه ۸۴ شروع به تولید کرده‌است. فعالیت اجرایی احداث کارخانه، مشتمل بر خطوط تولید بدنه، رنگ، تزئینات و تکمیل‌کاری در سال ۸۲ با هدف تولید ۱۵۰هزار دستگاه خودرو سواری در سال آغاز شده، سالن تزئینات در سال ۱۳۸۴ و سالن‌های رنگ و بدنه در سال‌های ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ به بهره‌برداری رسیده‌اند.

ایران خودرو خراسان یکی از موفق‌ترین طرح‌های تمرکز زدایی است که درفضایی به وسعت ۷۳۰ هکتار و در مسیر خطوط انتقال برق، بزرگ راه‌های ترانزیتی و شاهراه‌های اطلاعاتی کشور احداث شده و بزرگترین پروژه صنعتی اجرا شده در استان خراسان رضوی است که در کوتاه‌ترین زمان ممکن به بهره‌برداری رسیده‌است. مجموع سرمایه‌گذاری این پروژه بالغ بر ۲۰۰۰ میلیارد ریال است. ظرفیت نهایی تولید خودرو سواری در ایران خودرو خراسان سالانه ۱۵۰ هزار دستگاه و فروش تقریبی آن ۲۲۰۰ میلیارد تومان است که سهم عمده‌ای را در اشتغال زایی، توسعه و رونق اقتصادی منطقه بینالود و نیز شکوفایی اقتصادی استان را در پی دارد.

ایران خودرو تبریزویرایش

هم‌اکنون وانت آریسان و سمند و سمند سورن در ایران خودرو تبریز تولید می‌شود.

ایران خودرو سمنانویرایش

با تصویب هیئت دولت در جلسه استانی خود در سمنان کارخانهٔ ایران خودرو سمنان در ۱۶ اسفند ۱۳۸۹ باحضور رئیس‌جمهور افتتاح شد.

ایران خودرو مازندرانویرایش

شرکت ایران خودور مازندران در سال ۱۳۸۹ با تولید تعداد ۱۹۱۷ دستگاه سمند سریر فعالیت خود را آغاز کرد و سال ۱۳۹۰ با ۱۵ هزار دستگاه تولید خودرو پژو پارس، در سال ۱۳۹۱ با ۱۷ هزار دستگاه، در سال ۱۳۹۲ با تعداد ۱۵ هزار دستگاه، سال ۱۳۹۳ با تعداد ۲۵ هزار و ۱۵۷ دستگاه، سال ۱۳۹۴ با تعداد ۲۵ هزار دستگاه تولید خودرو نمود. این شرکت در سال گذشته با روند رو به جلو توانست این آمار را به ۳۱ هزار و ۲۷۲ دستگاه تولید ارتقاء دهد ضمن اینکه برای ۳۵۰ نفر به‌طور مستقیم و بالغ بر ۲ هزار نفر به‌طور غیر مستقیم ایجاد اشتغال نموده‌است. کارخانه ایران خودرو مازندران به مساحت ۳۰ هکتار در شهرک صنعتی بند پی شرقی واقع در کیلومتر ۲۴ جنوبی شهرستان بابل احداث شده‌است.

ایران خودرو آذربایجانویرایش

این کارخانه دومین کارخانه ایران خودرو در استان آذربایجان شرقی محسوب می‌شود. این کارخانه در ۴ فاز احداث خواهد شد که فاز اول این کارخانه به تنهایی بزرگترین کارخانه خودروسازی خاورمیانه محسوب می‌شود. در فاز اول این کارخانه خودروهای پژو ۲۰۶ و ۲۰۷ تولید خواهند شد. فاز اول این کارخانه تا آخر سال ۹۰ افتتاح و در فاز اول برای ۲۵۰۰ نفر فرصت شغلی ایجاد خواهد شد. ایران خودرو آذربایجان در بخش ممقان و در سه کیلومتری ایران خودرو تبریز قرار دارد.

ایران خودرو آذربایجان با مشارکت ۶۰٪ بخش خصوصی (علی منافلویان و حسین نقدی) و ۴۰٪ شرکت ایران خودرو، مرحله تولید آزمایشی را پشت سر گذاشت که به دلیل اختلافات مالی بین شرکای بخش خصوصی تاکنون به بهره‌برداری نرسیده؛ که در بهار ۱۳۹۱ علی منافلویان ۳۰٪ سهام خود را با امضای مصالحه نامه‌ای به حسین نقدی واگذار کرد.

ایران خودرو کرمانشاهویرایش

کارخانه ایران خودرو کرمانشاه در سوم مرداد ماه سال ۹۶ با حضور اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور در زمینی به مساحت ۳۰ هکتار در شهرک صنعتی شهرستان صحنه افتتاح گردید، ظرفیت اسمی تولید خودرو در این سایت تولیدی ۳۰ هزار دستگاه در سال می‌باشد، در حال حاضر در این کارخانه روزانه ۶۰ دستگاه خودرو پژو پارس تولید و روانه بازار می‌کند.

شعب خارج از ایران

دفاتر شرکت ایران خودرو در کشورهای آلمان، فرانسه، انگلستان، امارات متحده عربی، چین و ترکیه دایر هستند. ایران خودرو تاکنون در کشورهای ونزوئلا، سنگال، بلاروس، عراق، سوریه و جمهوری آذربایجان کارخانجاتی را برای تولید خودرو احداث کرده‌است که عمده این سایت‌های تولید یا به مرحله تولید نرسیده‌اند یا به دلیل عدم امکان رقابت در بازارهای جهانی به پروژه‌های شکست خورده تبدیل شده‌اند.. شایان ذکر است علاوه بر سایت‌های تولیدی شرکت ایران خودرو در خارج از کشور، این شرکت از طریق شبکه نمایندگان فروش و خدمات پس از فروش خود در جهان سالانه بیش از ۱۰ درصد از تولیدات خود را به حدود ۴۰ کشور خارجی صادر می‌نماید. میزان صادرات شرکت ایران خودرو که از اوایل دهه ۸۰ رشد چشمگیری یافت در سال ۱۳۸۷ از مرز یک صد هزار دستگاه گذشت. در بهمن ماه ۱۳۹۴ ایران خودرو برای مشارکت در تولید محصولاتش با کشور عمّان به توافقی رسید که به موجب آن ایران خودرو با مشارکت غیر نقدی و ارایهٔ خدمات فنی مهندسی به بخش خصوصی و دولت عمّان اقدام به راه اندازی خطوط تولید محصولات ایران خودرو در این کشور نماید

تهیه شده در تیروز